آسم یک بیماری التهابی و مزمن راههای هوایی است که بسیار شایع است و در موارد حمله های حاد و شدید می تواند کشنده باشد . خصوصیات بیماری شامل تنگ شدن حمله ای راه های هوایی ، افزایش واکنش راههای هوایی به محرک های مختلف ، وقابلیت بازگشت به وضعیت طبیعی (بطورخود به خودی یا باکمک داروها ) است .بدون در نظرگرفتن عوامل مساعدکننده محیطی ،به نظر می رسدکه عوامل ژنتیکی یا ایمونولوژیکی در بروز آسم دخیل باشند . درآسم ایمنولوژیک ، بدنبال بروز واکنش های آنتی ژن – آنتی بادی ، یکسری واسطه های شیمیائی از جمله هیستامین ، ترشح می شود و سبب اعمال اصلی زیر میگردد:
- انقباض عضلات صاف راههای هوایی کوچک و بزرگ و بروز اسپاسم برونش ، افزایش نفوذ پذیری کاپیلرها که سبب ادم و تشدید تنگی راههای هوایی می گردد .
- افزایش ترشح غدد مخاطی و تولید خلط
- افزایش مقاومت راههای هوایی
ازدیاد مقاومت راه هوایی ممکن است در اثر اسپام عضلات صاف برونش ، التهاب مخاطی و افزایش ترشح موکوس باشد . این تغییرات سبب انسداد عبور هوا می شود .
افزایش کمپلیانس ریوی
ریه ها به هنگام حمله آسم بیش ازحد متسع شده که علت آن محبوس شدن هوا درفضاهای هوایی دیستال است .
اختلال فعالیت موکوسیلیاری
هیپرتروفی غدد مترشحه موکوس ، افزایش غلظت موکوس و آهسته شدن حرکات مژه ها از یافته های مهم است .
اختلال در تبادلات اکسیژن – دی اکسید کربن
بعلت افزایش مقاومت راههای هوایی و متسع شدن بیش از حد ریه ها ، کم کم عضلات تنفسی خسته می شوند .
درحملات ضعیف آسم ، با توجه به افزایش تعداد تنفس ، آلکالوز تنفسی عارض می شود . درحملات شدید نظربه دلیل اینکه عضلات تنفسی قادر به دفع CO2 اضافی نمی باشد ، لذا اسیدوز تنفسی و هیپوکسمی شدید روی می دهد .
تظاهرات بالینی :
علائم آسم شامل ازدیاد تنگی تنفسی ، سرفه و ویزینگ است . در فرم معمول بیماری هر 3 علامت باهم وجود دارد در شروع حمله ، بیمار احساس گرفتگی در قفسه سینه دارد که با سرفه خشک همراه است . صدای تنفسی خشن می شود
ودر هر دو فاز تنفسی ظاهرمی شود . بازدم طولانی شده و بیمار در بسیاری از موارد به تاکی پنه ، تاکیکاردی و افزایش
خفیف در فشار خون شریانی سیستولیک ، دچار می شود. ریه به سرعت پراز هوا شده و ( قطرقدامی – خلفی سینه ) زیاد می شود . صدای ویز بسیار نازک و استفاده از عضلات فرعی تنفس ، نشان دهنده انسداد است . پایان هرمرحله با سرفه ای
که حاوی موکوس غلیظ و چسبیده است ، همراه می شود . حملات آسم غالباً در شبها روی داده ، بطوریکه بیمار با احساس خفگی (بعلت التهاب و افزایش ترشح مخاطی ) از خواب بیدار می شود .
درمان :
حذف عامل یا عوامل مسبب آسم از محیط فرد مبتلا به آلرژی موفق ترین روش درمان محسوب می شود .
عوامل مساعد کننده حمله آسم :
عوامل محیطی: تغییر درجه حرارت محیط ، تغییر رطوبت ، ذرات و بخارات محرک ، دود سیگار، بوهای زننده ، آلوده کننده های محیطی مثل دی اکسید گوگرد ، سولفات ها ، مصرف آسپرین ( مهار کننده پروستاگلاندین )
ورزش
استرس روانی
عفونت ( معمولاً ویروسی)
درمان دارویی:
داروهای موجود برای درمان آسم به 2 دسته کلی تقسیم می شوند :
داروهای مهار کننده انقباض عضلات صاف و داروهایی که از بروز التهاب جلوگیری می کند .
هدف از دارو درمانی از بین بردن سریع اسپاسم است .
1)آسم حاد
فرم ضعیف : تجویز برونکودیلاتور مثل تئوفیلین وگاهی سمپاتومیمتیک مثل متاپروترنول
فرم متوسط : اکسیژن تراپی از راه بینی ، آمینوفیلین وریدی ، سمپاتوممتیک مثل ایزوپرترنول در صورت عدم درمان ، آدرنوکورتیکواستروئید استنشاقی ،کنترل علائم حیاتی
فرم شدید : بستری کردن بیمار ، اکسیژن رسانی و در صورت لزوم اینتوباسیون ، تجویز استروئیدهای وریدی هر6 ساعت تا 4 روز آمینوفیلین وریدی ، داروهای بتا آدرنرژیک زیر جلدی و بعد درمان استنشاقی
2) آسم مزمن
فرم خفیف : معمولاً فرم ائروسلی داروهای سمپاتومیمتیک به تنهایی یا همراه کرومولین سدیم و تئوفیلین
فرم متوسط : علاوه برداروهای فوق مصرف همزمان کورتیکواستروئیدهای استنشاقی
فرم شدید : علاوه بر داروهای فوق ، از کورتیکواستروئید خوراکی می توان استفاده کرد .
تشخیص های پرستاری
1. پاکسازی غیر موثر راههای هوایی در رابطه با اسپاسم راههای هوایی و تولید خلط
2. اضطراب وترس ناشی ازجریان هوای ناکافی و احتمال سابقه بستری شدن به علت آسم
3. غیر موثر بودن الگوی تنفس
4. اختلال در تبادلات گازی ناشی از انسداد راه هوایی
5. کمبود اطلاعات فرد در مورد عوامل مساعد کننده ، راههای جلوگیری و اقدامات درمانی
1. پاکسازی غیر موثر راههای هوایی در رابطه با اسپاسم راههای هوایی و تولید خلط
نتایج مورد انتظار :
با انجام اقدامات پرستاری زیر ، بیمار باید بتواند پاک بودن موثر راه هوایی را نشان دهد :
• نبود کوتاهی دامنه تنفس
• پاک بودن صداهای تنفسی
• توانایی برای دفع خلط
اقدامات پرستاری :
• انرژی مصرفی و نیاز به اکسیژن را در بیمار به حداقل برسانید . شرح حال مختصر و مفید بگیرید و طوری سوالات را مطرح کنید که او فقط با بلی یا خیر جواب دهد .
• با نشانیدن بیمار و در آوردن لباس های تنگ او ، ریه او را به حداکثر انبساط برسانید .
• اکسیژن و دارو درمانی مناسب ( طبق order پزشک ) را آغاز کنید .
• مایعات خوراکی به بیمار دهید تا خلط را رقیق و دفع آن را آسان کند .
• از بیمار نمونه خلط بگیرید .
• برای بیمار محیطی فراهم کنیدکه از هرگونه محرک روحی یا شیمیایی که اسپاسم برونش را بدترکند ، دور باشد .
2. اختلال در تبادل گاز ناشی از انسداد راه هوایی
نتایج مورد انتظار :
با انجام اقدامات پرستاری زیر ، تبادل اکسیژن به حد مطلوب می رسدکه با اشباع اکسیژن در حد 90% یا بیشتر نشان داده می شود .
اقدامات پرستاری :
• به اقدامات پرستاری جهت بازکردن راه هوایی موثر مراجعه شود .
• مانیتورینگ مداوم قلبی ، پالس اکسیمتری مداوم و ارزیابی سطح هوشیاری ( حداقل هر نیم ساعت یکبار )
• برای لوله گذاری داخل نای و تهویه مکانیکی آماده باشید .
3. ترس یا اضطراب ناشی از جریان هوای نا کافی و احتمالاً سابقه بستری شدن به علت آسم
نتایج مورد نظر :
با انجام اقدامات پرستاری زیر ، فرد باید کاهش ترس و اضطراب را بیان کند .
• فرد را در برنامه مراقبتی خودش شرکت دهید .
• اعمال درمانی را برای وی توضیح دهید و همیاری اورا جلب کنید .
• اطمینان یابیدکه ارتباط گیری راحت برقرار شده و توضیحات درک شده است .
• برای کاهش احساس انزوا ، پرده ها را کنار کشیده و درها را باز کنید .
4.کمبود اطلاعات فرد در مورد عوامل مساعد کننده ، راههای جلوگیری و اقدامات درمانی
نتایج مورد انتظار :
با انجام اقدامات پرستاری زیر ، فرد باید بتواند اعمال زیر را انجام دهد :
• دلایل حمله ودرمان بعد از ترخیص ، از جمله پرهیزازمواد آلرژن واستفاده از داروها را بیان کند .
• روش های دستیابی به سلامتی مطلوب را ارئه دهد .
فرد را تشویق به مراقبت از خودش کنید . بسیاری از بیماران آسمی عادت دارند خود درمانی کنند .
تمامی درمان ها را توضیح دهید .
منبع:پرستاری داخلی و جراحی تنفس لاکمن
پرستاری داخلی و جراحی برونر و سودارث 2008
2008 Black medical surgical nursing